Czy rewolucja cyfrowa to nowy Eden, czy raczej złoty wiek finansowego drapieżnictwa? Brazylijski ekonomista Ladislau Dowbor ujawnia mechanizmy ukrytej eksploatacji, w której algorytmy WARTE BILIONY dolarów zastępują Człowieka. Przeczytaj, kto dziś tak naprawdę kontroluje Twoją przyszłość i co możesz z tym zrobić.
Kiedy pieniądze stają się tylko danymi, wyzysk zyskuje niewidzialną zbroję, a świadomość staje się naszą jedyną tarczą.
* * *
Rewolucja niewidzialnego kapitału: Gdy Zyski Odrywają się od Produkcji
Jesteśmy świadkami rewolucji, która miała zdemokratyzować dostęp do wiedzy i zmienić świat na lepsze. Mowa o cyfryzacji. Ale czy faktycznie otrzymaliśmy obiecany raj? Według profesora Ladislau Dowbora, brazylijskiego ekonomisty polskiego pochodzenia i doradcy ONZ, w cieniu tej cyfrowej transformacji rodzi się nowa, znacznie bardziej wyrafinowana forma wyzysku – wyzysk finansowy, w którym giganci pokroju BlackRock, State Street czy Vanguard nie potrzebują już ani tradycyjnego produktu, ani nawet rąk do pracy. Wystarczą im komputery, algorytmy i pieniądz, który przestał być materialny.
Algorytmy, biliony i nowy, niewidzialny wyzysk. Jak cyfrowi giganci przejmują władzę nad światem i naszą przyszłością
Mechanizm jest prosty, ale jego skala przeraża: zyski firm, zamiast zasilać wynagrodzenia pracowników czy inwestycje, są kierowane na gigantyczne dywidendy i obsługę długu międzynarodowego, kontrolowanego przez te właśnie instytucje finansowe.
Dowbor trafnie ilustruje to na przykładzie częściowo sprywatyzowanej brazylijskiej firmy Petrobras, gdzie zyski są "wysysane" przez globalnych akcjonariuszy, marginalizując lokalną gospodarkę i pracowników.
Złoty Cielec z Krzemowej Doliny
Kluczem do zrozumienia tego zjawiska jest pojęcie financializacji i niematerialnego pieniądza. Pieniądze nie są już drukowanymi przez państwo banknotami, które nosimy w portfelach. Są informacją, cyfrowymi rekordami przesuwanymi w ułamku sekundy po globalnych sieciach. To pozwala na stosowanie znacznie bardziej wyrafinowanych i trudnych do zrozumienia form wyzysku. W efekcie, jak zauważa Dowbor, bogacą się ci, którzy nie produkują, lecz manipulują nowoczesnymi technologiami, algorytmami i sztuczną inteligencją.
Skala tego zjawiska jest porażająca. Sam BlackRock zarządza kwotą rzędu 12 bilionów dolarów – to więcej niż roczny budżet federalny Stanów Zjednoczonych. Taka koncentracja kapitału daje tym instytucjom władzę polityczną i społeczną, jakiej świat dotąd nie widział. To już nie jest błąd systemu; jak podsumowuje Raport ONZ, "skrajne nierówności, zniszczenie środowiska i podatność na kryzysy nie są wadą systemu, ale jego cechą charakterystyczną". W kontekście psychologii społecznej, opacjonalność i globalne rozproszenie własności sprawia, że pracownik nie wie, komu ma stawiać opór. Jest to wyzysk bez twarzy.
Aksjomat Moralny i Socjaldemokratyczna Wizja
W tym miejscu dochodzimy do fundamentalnego aksjomatu moralnego i społecznego: czy gospodarka ma służyć społeczeństwu, czy odwrotnie? Joseph Stiglitz od lat przypomina, że cel jest jasny – to gospodarka ma być narzędziem poprawy dobrobytu społecznego, a nie celem samym w sobie. Obecny system, kierowany maksymalizacją zysków dla akcjonariuszy, łamie tę podstawową zasadę, tworząc przepaść między moralnym wymogiem odpowiedzialności a cyfrową anonimowością.
Jak Polscy pracownicy mogą stawiać opór? Opór musi zacząć się od edukacji i świadomości. Niskie wynagrodzenia w fabryce są łatwo zrozumiałe i mobilizują do skoordynowanej reakcji. Wyzysk algorytmiczny jest niewidzialny i wymaga nowej siły politycznej, opartej na zrozumieniu, jak działają finanse cyfrowe.
- Edukacja ekonomiczna: Uczynienie mechanizmów finansowych zrozumiałymi dla szerokich mas.
- Wspólne działanie: Budowanie lokalnych, kooperatywnych systemów finansowych i alternatyw dla drapieżnego kredytowania.
- Wzmocnienie Państwa: Żądanie regulacji finansowych na poziomie krajowym i globalnym.
Rada dla Władzy: Budowanie Cyfrowej Odporności
Wyobraźmy sobie, że polski premier lub prezydent pyta o radę w temacie budowania odporności na rewolucję cyfrową. Odpowiedź musi być kompleksowa i oparta na wizji Dowbora:
- Wzmocnienie Suwerenności Finansowej: Konieczne jest przywrócenie kontroli nad przepływami kapitału. Państwo nie może być biernym obserwatorem. Wzorem może być chińska wizja inwestycji państwowych, ukierunkowanych na strategiczny rozwój, a nie tylko na zysk akcjonariuszy.
- Prawo do Wiedzy: Zagwarantowanie powszechnego i bezpłatnego dostępu do wiedzy, która jest kluczem do demokracji ekonomicznej.
- Reformy Instytucjonalne: Powołanie silnych, globalnych organów regulacyjnych, które będą w stanie kontrolować cyfrowych gigantów i chronić interes społeczny przed czysto algorytmicznymi formami drapieżnictwa.
- Lokalizacja Finansów: Wspieranie spółdzielczych i lokalnych systemów finansowych, które priorytetowo traktują potrzeby społeczności, a nie spekulację.
Źródło: Czy masz świadomość? (Nr 289) – Cyfryzacja: Cyfrowy wyzysk | Instytut Spraw Obywatelskich |
Rewolucja cyfrowa jest faktem. Nie da się jej zatrzymać, ale można i należy przejąć nad nią kontrolę. To, co tracimy w świecie pieniądza niematerialnego, to przejrzystość i odpowiedzialność. W obliczu bilionowych sum kontrolowanych przez niewidzialne zautomatyzowane byty, naszym najważniejszym zadaniem staje się ponowne przypomnienie o prymacie etyki i człowieka.
Najważniejsze pytanie, którego nikt nie zadaje Dowborowi, to: Jak skłonić cyfrową, globalną elitę – która osiągnęła apogeum władzy – do świadomej rezygnacji z części swoich zysków na rzecz zrównoważonego rozwoju i sprawiedliwości społecznej?
Odpowiedź: Nie skłonimy jej. Zmiana musi nastąpić oddolnie, poprzez zrozumienie systemu i transformację w siłę polityczną. Tylko szeroka, skoordynowana i świadoma presja społeczna, wymuszająca globalne regulacje oraz nową architekturę społeczną, jest w stanie powstrzymać marsz cyfrowego wyzysku.
* * *
Oprac. 18/11/2025,
redaktor Gniadek
Co zyskuje czytelnik: Dogłębne zrozumienie mechanizmów finansowych, które sterują dzisiejszym światem, w tym nowej, ukrytej formy eksploatacji. Wiedzę o tym, dlaczego pieniądz cyfrowy zmienia zasady gry i jakie działania – od indywidualnych po państwowe – są konieczne, by postawić opór niewidzialnej władzy algorytmów. |
[ Nota: Materiał opracowano ze starannością przy użyciu językowego narzędzia generatywnego modelu w celach rozrywkowych w oparciu o dostarczone dane, choć może zawierać niezamierzone błędy np. językowe. ]
