„Zostało 15 minut, przyspiesz.” Taka wiadomość trafia do pracowników Amazona. Czy algorytm może być tyranem? Eksperci z projektu INCA ujawniają mechanizmy inwazyjnej kontroli giganta e-commerce, granice oporu i to, co my, konsumenci, musimy zrozumieć, zanim to cyfrowe zarządzanie trafi pod nasz dach.
Technologia miała nas uwolnić. Zamiast tego zaoferowała nam lepiej pozłacaną klatkę.
Pod Presją Skanera
Cyfryzacja i platformizacja, które miały uczynić pracę lżejszą i bardziej elastyczną, dla pracowników magazynów Amazona często oznaczają coś zupełnie odwrotnego: inwazyjną kontrolę i nieustanną presję. W centrum tego zjawiska znajduje się pozornie niewinny element wyposażenia – ręczny skaner, który jest faktycznym narzędziem zarządzania algorytmicznego. Skaner nie tylko kieruje pracą, ale ją mierzy, ocenia i – co najistotniejsze – dyscyplinuje.
Niewidzialna smycz algorytmu. Jak Amazon buduje cyfrowy folwark i dlaczego to nasza sprawa
Algorytm jako Szef: Mechanizmy Nowego Wycisku
Jak zauważają badacze, m.in. Olga Gitkiewicz i Adam Mrozowicki, Amazon wykorzystuje gromadzone dane do ustalania standardów pracy i optymalizacji wydajności, często naruszając istniejące regulacje i układy zbiorowe. Pracownik otrzymuje bezosobowy komunikat: „Zostało kilka produktów, daj z siebie wszystko”. Ten sygnał jest efektem kalkulacji systemu, który wie dokładnie: co, kiedy i z jaką szybkością zostało zeskanowane. To nie jest kontrola w stylu dawnego brygadzisty; to wszechobecna, cicha panoptyczna władza, która uniemożliwia poczucie swobody.
Koszty Społeczne i Moralne: Godność a Wydajność
Z perspektywy psychologii społecznej i socjologii pracy, zarządzanie algorytmiczne prowadzi do głębokiej alienacji. Pracownicy zgłaszają frustrację, ponieważ często nie rozumieją, dlaczego muszą przyspieszać, skoro subiektywnie czują, że pracują dobrze. System, choć teoretycznie obiektywny, staje się narzędziem wyzysku. W efekcie, presja na nieustanne zwiększanie tempa prowadzi do przewlekłego stresu, wypalenia zawodowego oraz, co jest poważnym problemem moralnym i zdrowotnym, do urazów fizycznych.
Jeśli przyjąć poważne aksjomaty moralne, w tym te oparte na tradycji biblijnej, to praca jest źródłem godności człowieka. Kiedy jednak praca staje się jedynie funkcją optymalizowanego algorytmu, a nie efektem autonomicznego działania, naruszona zostaje sama zasada szacunku dla ludzkiej osoby. Praca nie może "hańbić" – stąd kluczowe pytanie, czy cyfryzacja w rękach GAFAM nie przekształca się w cyfrowy wyzysk.
GAFAM i Demokracja: Obywatelska Odpowiedzialność
Projekt INCA bada, jak technologiczni giganci (Google, Amazon, Facebook, Apple i Microsoft) oddziałują na europejskie demokracje. W coraz większym stopniu GAFAM stają się nie tylko korporacjami, ale infrastrukturą dla debaty politycznej, organizacji pracy i kształtowania opinii. Ich potęga finansowa i zdolność do wpływania na miliardy ludzi wykracza poza tradycyjne ramy regulacyjne. Stąd rodzi się pilna potrzeba, aby obywatele zrozumieli, że te platformy cyfrowe stanowią wyzwanie dla równości majątkowej i zaufania do instytucji publicznych.
Opór: Od Indywidualnego Buntu do Organizacji Zbiorowej
Jednak mechanizm kontroli rodzi mechanizm oporu. W Amazonie opór przejawia się dwojako:
- Indywidualne nieposłuszeństwo: Pracownicy, w akcie cichego buntu, celowo zwalniają tempo lub pracują poniżej sztucznie zawyżonych oczekiwań systemu. To walka o odzyskanie autonomii i zachowanie zdrowia psychicznego.
- Opór zbiorowy: Zaczynają powstawać ruchy pracownicze i związki zawodowe, które wykorzystują same narzędzia cyfrowe (media społecznościowe, komunikatory) do organizacji i mobilizacji. Cyfryzacja, będąc narzędziem ucisku, staje się także narzędziem obrony.
Źródło: Czy masz świadomość? (Nr 292) – Amazon: Inwazyjna kontrola, władza i opór pracowników | Instytut Spraw Obywatelskich |
Komentarz Końcowy: Co Powinniśmy Wymagać?
Stawiając na wszechstronne rozeznanie odpowiedzialności, musimy uświadomić sobie, że jest ona rozłożona na trzy główne filary:
- Regulacje: Polski rząd i Unia Europejska muszą podjąć działania, które zapewnią przejrzystość algorytmów oraz ustanowią prawnie wiążące prawa do odmowy bycia kontrolowanym inwazyjnie. Należy priorytetowo traktować dostosowanie przepisów prawa pracy do ery zarządzania algorytmicznego.
- Korporacje: GAFAM muszą przyjąć polityczną odpowiedzialność i wdrożyć mechanizmy autokontroli, które szanują zdrowie oraz godność pracowników, a nie tylko maksymalizują zysk.
- My, Obywatele i Konsumenci: Nie możemy być naiwni, sądząc, że nasze wygodne i tanie zakupy są moralnie neutralne. Musimy żądać przejrzystości w łańcuchach dostaw oraz wspierać etyczne i zrównoważone modele biznesowe. Wybierając to, u kogo kupujemy, głosujemy za modelem pracy.
* * *
Ważne pytanie, którego nikt Państwu jeszcze nie zadał:
Czy, biorąc pod uwagę tempo rozwoju technologii GAFAM, jesteśmy mentalnie i legislacyjnie gotowi na moment, w którym cyfrowe zarządzanie pracą w magazynach zostanie zastosowane do naszej pracy biurowej, twórczej lub administracyjnej?
Odpowiedź: Nie. Wciąż postrzegamy cyfryzację jako zewnętrzny proces, a nie głęboką transformację społeczno-ekonomiczną. Naszym pierwszym krokiem musi być masowa edukacja o wpływie platformizacji na suwerenność osobistą i demokratyczną. Słuchaj, myśl, działaj!
* * *
Oprac. 9/12/2025,
redaktor Gniadek
| Co zyskuje czytelnik | Wszechstronne rozeznanie w mechanizmach cyfrowej kontroli pracy, zrozumienie odpowiedzialności konsumentów i obywateli oraz perspektywy zmian regulacyjnych. |
[ Nota: Materiał opracowano ze starannością przy użyciu językowego narzędzia generatywnego modelu w celach rozrywkowych w oparciu o dostarczone dane, choć może zawierać niezamierzone błędy np. językowe, graficzne. ]
